Boże Narodzenie – kiedy wypada

Boże Narodzenie jest świętem stałym i przypada 25 grudnia, przy czym należy pamiętać, że 25 grudnia w kalendarzu juliańskim, używanym w kościołach wschodnich, odpowiada 7 stycznia w kalendarzu gregoriańskim, używanym w kościołach zachodnich, stąd chrześcijanie prawosławni oraz grekokatolicy świętują Narodzenie Pańskie z dwutygodniowym „opóźnieniem” w stosunku do wiernych Kościoła rzymskokatolickiego tudzież członków wspólnot protestanckich (nawiasem mówiąc, nie wszyscy protestanci w ogóle Boże Narodzenie obchodzą).

Czy wiesz, że…? W tradycji rzymskokatolickiej święta Bożego Narodzenia trwają 2 dni, niemniej w kalendarzu liturgicznym Uroczystości Narodzenia Pańskiego został poświęcony tylko jeden dzień – 25 grudnia, natomiast 26 grudnia obchodzi się już inne święto – święto św. Szczepana, pierwszego męczennika. Nie zmienia to jednak faktu, że w Polsce zarówno 25, jak i 26 grudnia są dniami ustawowo wolnymi od pracy.

Trzeba zaznaczyć, że 25 grudnia nie jest datą historyczną przyjścia Jezusa na świat i, chociaż naszą erę liczymy od jego narodzin, to w rzeczywistości nie jesteśmy w stanie określić, którego dokładnie dnia, miesiąca i roku owe narodziny miały miejsce. Co więcej, obecnie przyjmuje się, że wcześniejsze obliczenia były błędne, a Jezus urodził się między 7 a 5 rokiem przed naszą erą.

Data 25 grudnia nie jest jednak datą wybraną przypadkowo – w tym dniu w cesarstwie rzymskim świętowano narodziny Niezwyciężonego Słońca, czyli boga Mitry. Wiele wskazuje na to, że Kościół w ramach walki z pogańskim bóstwem postanowił przejąć datę jego święta i obdarzyć je nową treścią (dzisiaj powiedzielibyśmy: schrystianizować), wprowadzając w miejsce narodzin Słońca, narodziny Chrystusa. Ta „wymiana” była o tyle uzasadniona, że Jezus nazywany jest w Biblii m.in. słońcem sprawiedliwości (por. Mal 3, 20) i światłością świata (por. J 8, 12).

Boże Narodzenie nie było zatem obchodzone 25 grudnia od początku chrześcijaństwa – pierwsze informacje o tej dacie pochodzą z 2 połowy IV wieku, natomiast o rozpowszechnieniu święta w całej Europie można mówić dopiero  w VIII wieku.

Z upływem kolejnych stuleci wokół świąt Bożego Narodzenia narosło wiele różnych zwyczajów – każde wyznanie chrześcijańskie i każdy kraj może pochwalić się swoimi własnymi tradycjami oraz formami pobożności ludowej. Wśród tych najpowszechniejszych można wymienić m.in. ubieranie choinki i dekorowanie domu świątecznymi stroikami, wystawianie jasełek, budowanie żłobków oraz szopek, a także śpiewanie kolęd.

Ponadto w niektórych miejscach na świecie obchodzona jest także Wigilia Bożego Narodzenia. Warto tu podkreślić, że samo słowo „wigilia” w religii chrześcijańskiej oznacza „dzień poprzedzający święto”. Tym samym Wigilia Bożego Narodzenia przypada 24 grudnia. W polskich domach jej obchody koncentrują się wokół uroczystego posiłku spożywanego w rodzinnym gronie, czyli tzw. wieczerzy wigilijnej, podczas której bliscy dzielą się opłatkiem, składają sobie życzenia, dają prezenty oraz śpiewają kolędy.

Zgodnie z panującym zwyczajem wieczerzę należy rozpocząć po tym, jak  pierwsza gwiazda pojawi się na niebie – gwiazda ta symbolizuje bowiem Gwiazdę Betlejemską, która doprowadziła Trzech Króli do stajenki w Betlejem. Na wigilijnym stole powinno znaleźć się dodatkowe nakrycie dla zbłąkanego wędrowca oraz 12 postnych dań; to, jakie potrawy zostaną zaserwowane, zależy od tradycji panującej w danej rodzinie i w danym regionie. Do najczęściej spotykanych należą m.in. zupa grzybowa, barszcz z uszkami, pierogi z kapustą i grzybami, karp smażony lub w galarecie, śledzie podawane na różne sposoby, a ze słodkości – kutia, sernik oraz makowiec.

Czy wiesz, że...? Spożywając dania mięsne podczas kolacji wigilijnej, nie naruszasz żadnych przykazań kościelnych ani przepisów kanonicznych obowiązujących w Kościele katolickim. Konferencja Episkopatu Polski zachęca bowiem do zachowania postu w tym dniu, ale go nie nakazuje.

Po kolacji wigilijnej wielu wiernych udaje się do kościoła, aby wziąć udział w pasterce, czyli w uroczystej mszy świętej odprawianej w nocy z 24/25 grudnia (tj. o północy lub 24 grudnia w godzinach wieczornych). Liturgia ta rozpoczyna bowiem obchody Uroczystości Narodzenia Pańskiego.

Czy każdy wierny musi uczestniczyć w pasterce? Nie, uczestnictwo w pasterce nie jest obowiązkowe. Obowiązkowy jest natomiast udział w którejkolwiek z mszy świętych odprawianych tego dnia (25 grudnia), gdyż Boże Narodzenie znajduje się na liście świąt nakazanych.

Które zwyczaje świąteczne praktykujecie w swoich domach? Co najbardziej lubicie w świętach Bożego Narodzenia? Jakie potrawy pojawiają się na Waszych wigilijnym stole? Zapraszamy do dzielenia się opiniami, refleksjami i wspomnieniami w komentarzach.