Kiedy powstało pismo?

Za najstarsze pismo świata uznawane jest powszechnie pismo klinowe, które pojawiło się około 3500 lat p.n.e. w Mezopotamii. Jego wynalezienie stanowi cezurę między prehistorią a epoką starożytną.

Pismo klinowe (określane również grotowym, ćwiekowym) stworzyli mieszkańcy Dolnej Mezopotamii – Sumerowie. Początkowo było ono pismem obrazkowym (piktograficznym), które z upływem czasu przekształciło się w pismo sylabowe. Ten system zapisu przejęły od Sumerów inne ludy zamieszkujące zachodnią Azję, m.in. Babilończycy i Asyryjczycy.

Sama nazwa pismo klinowe nawiązuje do charakterystycznego kształtu znaków, będącego efektem żłobienia rylcem w glinianych tabliczkach. Ów rylec wykonywany był z kawałka trzciny albo z kawałka kości.

Uwaga: przed powstaniem pisma jego funkcje spełniały m.in. malowidła naskalne (jedno z najbardziej znanych malowideł znajduje się w z jaskini Lascaux we Francji, która została wpisana na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO), środki mnemotechniczne (np. Indianie Ameryki prekolumbijskiej przekazywali sobie wiadomości za pomocą sznurków z odpowiednią liczbą węzełków; ten sposób zapisu nosi nazwę „kipu”, ale bywa też potocznie określany pismem węzełkowym) oraz symbole (np. plemiona Afryki Zachodniej używały do komunikacji aroko, czyli tzw. listów muszelkowych).

Nieco później niż pismo klinowe pojawiło się pismo egipskie, którego pierwsze zapisy datowane są na ok. 3000 r. p.n.e. Było ono pismem ideograficznym (obrazkowym), występującym w trzech formach: w postaci hieroglifów, pisma hieratycznego oraz pisma demotycznego, przy czym hieroglify były jego najstarszą odmianą, a demotyka najmłodszą i najbardziej uproszczoną.

Natomiast pierwszym na świecie pismem alfabetycznym było pismo fenickie, które powstało około 1200 r. p.n.e. w Fenicji. Alfabet opracowany przez Fenicjan składał się z 22 znaków fonetycznych. Wszystkie jego litery były spółgłoskami, samogłoski odczytywano z kontekstu. Pisano od prawej do lewej; w zapisie stosowano pionową kreskę, która wyznaczała przerwę między poszczególnymi wyrazami.

Pismo fenickie zostało przejęte przez starożytnych Greków, którzy wprowadzili do niego nowe litery – samogłoski oraz zmienili kierunek pisania (początkowo pisali w różnych kierunkach, ale około VI w. ostatecznie przyjęto zapis od lewej do prawej strony). W ten sposób powstał alfabet grecki.

W VIII w. alfabet grecki dotarł do Starożytnego Rzymu, a dokładniej do zamieszkującego region Lacjum plemienia Latynów, którzy dostosowali go do swojego języka i dali tym samym początek alfabetowi łacińskiemu, na którym opiera się m.in. alfabet polski.