Kiedy powstał hinduizm?

Na Zachodzie hinduizm jest powszechnie traktowany i rozumiany jako jedna religia / jeden system religijny, niemniej należy pamiętać, że takie podejście ma rację bytu o tyle, o ile uwzględnimy, że w obrębie samego hinduizmu działa wiele odłamów, które różnią się między sobą zarówno pod względem doktryny, jak i praktyk religijnych. Do największych z nich należą: wisznuzim, siwaizm i śaktyzm.

UWAGA: już sam termin „hinduizm” jest neologizmem, utworzonym w 1816 r. przez bengalskiego myśliciela i teologa Rammohana, przyjętym i używanym powszechnie w zachodnim kręgu kulturowym. Hindusi określają bowiem swoją religię jako „Sanatana Dharma”, czyli „Odwieczna Prawda”.

Pomimo wielu różnic występujących pomiędzy poszczególnymi odłamami, istnieje też kilka cech wspólnych, które pozwalają zaklasyfikować dany nurt religijny jako hinduizm. Za przekonania wspólne dla wszystkich wyznawców uznaje się zazwyczaj:

- szacunek do Wed jako świętych ksiąg;

- zasadę moralną ahinsa (czyli zasadę niekrzywdzenia, poszanowania wszelkiego życia);

- wiarę w nieśmiertelną duszę;

- wiarę w prawo karmana i sansarę (krąg wcieleń) oraz związane z nimi dążenie do wyzwolenia (czyli do mokszy);

Różnorodność i wielość wierzeń, praktyk religijnych, norm postępowania, świętych pism, szkół filozoficznych i innych elementów, które składają się na hinduizm jako zjawisko sprawia, że jakiekolwiek mówienie o jego początkach może mieć wyłącznie charakter umowny. Zwykle jednak wiąże się je z tzw. okresem wedyjskim cywilizacji Indusu, czyli z okresem, w którym miały zostać objawione święte księgi Hindusów – Wedy. Przyjęcie takiego poglądu oznacza, że hinduizm powstał ok. 1500 – 1000 p.n.e.

Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że wymienione powyżej koncepcje karmana, sansary i mokszy, które dzisiaj uchodzą za cechy konstytutywne hinduizmu, pojawiły się dopiero w późniejszych pismach, tj. w powstałych na przestrzeni VIII-III w. p.n.e Upaniszadach.  

Warto wiedzieć: z hinduizmu wywodzą się dwa inne systemy filozoficzno-religijne: buddyzm, dżinizm, a także sikhizm, czyli religia synkretyczna powstała w wyniku połączenia elementów hinduizmu oraz islamu.