Kiedy powstał kościół katolicki?

Tym, co wyróżnia Kościół katolicki na tle innych wyznań chrześcijańskich, jest przede wszystkim uznawanie prymatu papieża i dogmatu o jego nieomylności, przyjmowanie postanowień 21 soborów powszechnych (zarówno prawosławni, jak i protestanci, uznają tylko siedem pierwszych) oraz wprowadzenie obowiązkowego celibatu duchownych (w prawosławiu celibat dotyczy wyłącznie biskupów).

Zapamiętaj: Kościół rzymskokatolicki (łaciński) jest najliczniejszym, ale nie jedynym kościołem katolickim. Oprócz niego istnieje bowiem jeszcze kilkanaście tzw. Katolickich Kościołów wschodnich, które uznają papieża, a także Kościoły starokatolickie, które łączność z Watykanem zerwały przez odrzucenie dogmatu o nieomylności papieża (ogłoszonego na I Soborze Watykańskim).

W tradycji chrześcijańskiej wydarzeniem, które uznaje za początek Kościoła jest Zesłanie Ducha Świętego, opisane przez św. Łukasza w Dziejach Apostolskich następująco:

Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić. (Dz 2, 1-4)

Mówiąc o swoich korzeniach, do cytowanego fragmentu Biblii odwoła się jednak nie tylko Kościół katolicki, ale praktycznie każdy inny Kościół chrześcijański. Zesłanie Ducha Świętego nie jest bowiem związane z konkretnym wyznaniem tudzież odłamem chrześcijaństwa, zwłaszcza że miało miejsc w czasach, kiedy ta nowa religia dopiero się kształtowała, więc i o żadnych podziałach nie mogło być mowy.

Warto też wspomnieć, że w swoim pierwszym okresie chrześcijaństwo nie było traktowane przez Żydów jako inna religia, ale rodzaj sekty. Takie podejście wynikało m.in. z faktu, że ówcześni wyznawcy Chrystusa przestrzegali wciąż przepisów Prawa, w tym nakazu obrzezania. Obowiązek ten został zniesiony podczas soboru jerozolimskiego, który odbył się w 49 r. Tym samym chrześcijaństwo oficjalnie otworzyło się na wyznawców pochodzenia nieżydowskiego i szerzenie Ewangelii w środowisku pogan, co oznaczało natomiast ostateczne wyodrębnienie się z judaizmu.

Kształtowaniu się doktryny chrześcijańskiej od samego początku towarzyszyły herezje i schizmy. W II w. Kościół musiał zmierzyć się m.in. ze zwolennikami koncepcji gnostycyzmu, doketyzmu oraz millenaryzmu, w III w. prowadził polemiki z manichejczykami, natomiast IV w. upłynął w chrześcijaństwie pod znakiem sporów teologicznych dotyczących dogmatu Trójcy Świętej oraz natury Jezusa Chrystusa. Do pierwszego poważnego rozłamu doszło jednak dopiero 16 lipca 1054 r. i to właśnie tę datę można przyjąć za początek Kościoła katolickiego jako odrębnego wyznania. Wówczas miała miejsce bowiem tzw. Wielka Schizma Wschodnia, czyli podział chrześcijaństwa na chrześcijaństwo zachodnie (katolicyzm) oraz chrześcijaństwo wschodnie (prawosławie).

Przy czym trzeba pamiętać, że 1054 r. jest wyłącznie datą umowną, a sam podział na Kościół zachodni i Kościół wschodni był procesem, który rozpoczął się i pogłębiał przez wiele wieków. Wśród przyczyn schizmy wschodniej, oprócz tej bezpośredniej, czyli personalnego konfliktu między legatem papieskim kardynałem Humberta i patriarchą Konstantynopola, Michałem Cerulariuszem, wymienia się zwykle:

- różnice kulturowe i językowe (cywilizacja rzymska vs cywilizacja bizantyjska, łacina vs greka);

- rywalizację o prymat między biskupem Rzymu (papieżem) a patriarchą Konstantynopola;

- odmienne podejście do celibatu (w prawosławiu do dziś celibat obowiązuje wyłącznie biskupów);

- spory natury teologicznej (m.in. spór o dodanie łacińskiego słowa Filioque, czyli „i Syna” do wyznania wiary).

Pomimo prób odzyskania utraconej przez schizmę wschodnią jedności, nałożone w XI w. przez kardynała Humberta i Michała Cerulariusza wzajemne ekskomuniki odwołano dopiero 7 grudnia 1965 r. podczas obrad Soboru Watykańskiego II. Wówczas ogłoszono także wspólną deklarację o rozpoczęciu dialogu ekumenicznego, którą niemal dwa lata wcześniej, w styczniu 1964 r., podpisali ówcześni zwierzchnicy obu Kościołów, tj. papież Paweł VI i patriarcha Konstantynopola Atenagoras I.