Halloween – kiedy wypada

Halloween należy do świąt stałych i wypada 31 października, czyli w wigilię Wszystkich Świętych (ang. All Hallows’ Eve). Jego korzeni można dopatrywać się w święcie Samhain, obchodzonym przez Celtów z okazji zakończenia żniw i zakończenia roku kalendarzowego.

Ciekawostka: według celtyckich wierzeń w nocy z 31 października na 1 listopada zacierała się granica między zaświatami a światem żywych, dzięki czemu duchy zmarłych mogły wrócić na ziemię. Dusze osób, które odeszły w mijającym roku, wykorzystywały tę okazję do znalezienia i przejęcia ciała osoby żyjącej. Aby je odstraszyć, Celtowie zakładali specjalne kostiumy oraz maski. Poza tym rozpalali w tym dniu wielkie ogniska na szczytach wzgórz – ogień miał mieć bowiem moc przyciągania duchów dobrych i przeganiania duchów złych. Odprawiano wówczas także coroczną ceremonię, w trakcie której składano bogu śmierci ofiary zarówno z ludzi, jak i ze zwierząt.

Po pojawieniu się chrześcijaństwa zwyczaje związane z obchodami Samhain w wielu miejscach zanikły. Pewne elementy przetrwały jednak na terenie Irlandii i to właśnie stamtąd – wraz falą irlandzkich imigrantów – przedostały się do Stanów Zjednoczonych oraz Kanady w latach 40 XIX wieku.

Z kolei do Europy Zachodniej Halloween dotarło znacznie później – w 2 połowie XX wieku, a do krajów Europy Środkowej-Wschodniej dopiero po 1989 r. Obecnie w Polsce obchodzą je zwłaszcza ludzie młodzi, natomiast osoby starszego pokolenia patrzą na „święto duchów” i związane z nim zwyczaje bardziej sceptycznie.

Zwyczaje Halloween

W dzisiejszych czasach o ofiarach z ludzi lub ze zwierząt nie ma oczywiście mowy, niemniej w obchodach Halloween można odnaleźć elementy Samhain, m.in. w zwyczaju przebierania się w dziwne stroje, np. w kostiumy demonów, upiorów, zombie, czarownic, kościotrupów, wampirów.

Co więcej, lampiony z wydrążonej dyni (czyli jack-o'-lantern), będące najbardziej rozpoznawalnym symbolem z Halloween, również pochodzą z tamtych czasów, tyle że Celtowie nie znali dyni, więc świece wkładali do ponacinanej rzepy. Taki lampion miał im zapewnić ochronę przed złymi, czyhającymi na ich ciało, duchami.

Współcześnie z Halloween związane są także następujące zwyczaje:

- cukierek albo psikus (ang. trick or treat) – dzieci przebrane w halloweenowe kostiumy chodzą po okolicy i pukają do domów sąsiadów, prosząc o słodycze;

- wizyty na strasznych farm (ang. scary farm) – straszne farmy to budowane specjalnie na Halloween scenerie, w dużej mierze inspirowane planami filmów grozy,  najliczniej odwiedzane przez młodzież;

- odprawianie wróżb (np. wróżenie ze spodków, przeskakiwanie nad 12 świeczkami, rzucanie orzecha do ogniska);

- łowienie jabłek (ang. boobing for apples) – jest to zabawa zręcznościowa polegająca na wyławianiu zębami jabłek, które pływają w misce wypełnionej wodą. Zazwyczaj konkurencję wygrywa ta osoba, której uda się wyciągnąć owoc w najkrótszym czasie.

- przystrajanie domów – w okolicach Halloween Amerykanie ozdabiają swoje domy i werandy wydrążonymi dyniami, sztucznymi pajęczynami, pająkami, kościotrupami, nietoperzami itd. Przyjęło się, że tylko do tak przystrojonych domów pukają dzieci po cukierki;

- bale maskowe i imprezy przebierańców – zgodnie z tradycją na imprezę halloweenową zazwyczaj zakłada się dziwne, straszne kostiumy, niemniej wiele osób przebiera się również za superbohaterów, postacie z filmów lub za celebrytów.

Ciekawostka: W tradycji słowiańskiej za odpowiednik obchodów święta Samhain uznaje się Dziady, czyli obrzęd zaduszny, podczas którego nawiązywano kontakt z duszami przodków, błąkającymi się wśród żywych, i próbowano pozyskać ich przychylność. Wierzono bowiem, że zmarli są odpowiedzialni za płodność i urodzaj. Dziady były odprawiane kilka razy w roku, m.in. w noc z 31 października na 1 listopada.

Chociaż dzisiejsze Halloween pozbawione jest wymiaru religijnego, Kościół katolicki sprzeciwia się jego obchodom (niemniej oficjalnego zakazu – póki co – nie ma). W swojej krytyce księża zwracają uwagę m.in. na pogański rodowód święta, banalizację zjawiska śmierci oraz niezgodność idei powrotu dusz z chrześcijańską wiarą w życie wieczne. Przestrzegają także, że udział w halloweenowch zabawach może skończyć się otwarciem na działania diabła, zrównując je tym samym z praktykami okultystycznymi oraz satanistycznymi.

Kościół nie tylko stara się wiernych zniechęcić do Halloween, ale również próbuje wypromować katolicką alternatywę tego święta – Holyween (w j. polskim: Noc Wszystkich Świętych, Bal Wszystkich Świętych), które także miałoby być obchodzone 31 października, niemniej jednak dzieci zamiast za upiory miałyby się przebierać wówczas za postacie świętych, i uczestniczyć w organizowanych korowodach oraz nabożeństwach modlitewnych.

A czy Wy przebieracie się na Halloween i bierzecie udział w okolicznościowych zabawach? Co uważacie o rosnącej popularności tego święta w naszym kraju? Czy Waszym zdaniem obchody Halloween kłócą się z obchodami Uroczystości Wszystkich Świętych? Czekamy na wszystkie opinie i refleksje w komentarzach.