Co grozi za mobbing – jaka kara?

Zgodnie z art. 943 § 2 Kodeksu pracy w polskim prawie mobbingiem określa się:

„działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Do działań i zachowań noszących znamiona mobbingu należą m.in. zniesławianie, wyśmiewanie, nieuzasadniona krytyka, obraźliwe gesty, wyzywanie, obmawianie, stosowanie gróźb i pogróżek, ostentacyjne lekceważenie, niedopuszczanie do głosu, unikanie kontaktu, izolowanie od reszty współpracowników, podważanie kompetencji, odbieranie przydzielonych wcześniej zadań lub zarzucanie pracą, celowe wprowadzanie w błąd, zastraszanie zwolnieniem, aluzje seksualne, a nawet stosowanie przemocy fizycznej.

Należy podkreślić, że o mobbingu mówimy nie tylko w sytuacji, gdy wspomnianych działań i zachowań dopuszcza się pracodawca, ale również kiedy pozwala sobie na nie przełożony tudzież współpracownik/współpracownicy.

Polskie prawo zobowiązuje pracodawcę do przeciwdziałania mobbingowi (art. 943 § 1 kp), tym samym czyniąc go odpowiedzialnym za wszystkie przypadki tego rodzaju nadużyć bez względu na to, kto jest mobberem w firmie. Natomiast pracownikowi, który był mobbingowany, daje możliwość rozwiązania umowy o pracę oraz ubiegania się o zadośćuczynienie bądź odszkodowanie:

Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. (art. 943 § 3 kp)

Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. (art. 943 § 4 kp)

W polskim prawie mobbing nie jest klasyfikowany jako przestępstwo; wspomina o nim tylko Kodeks pracy, a nie Kodeks karny. Tym samym mobbing nie może być przestępstwem ściganym z  urzędu, co oznacza, że zbieranie materiału dowodowego (którym mogą być np. maile, nagrania) leży po stronie osoby poszkodowanej – ofiary, a nie organów ścigania.

W przypadku ubiegania się o zadośćuczynienie i odszkodowanie na podstawie art. 943 Kodeksu pracy poszkodowany pozywa zawsze pracodawcę, nawet jeśli ten nie jest mobberem. Dlatego warto wspomnieć, że ofiara może dochodzić swoich roszczeń również bezpośrednio wobec osoby mobbującej w postępowaniu cywilnym, np. na podstawie art. 444 Kodeksu cywilnego, który mówi o wywołaniu rozstroju zdrowia – szkody na osobie albo na podstawie art. 415: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Ponadto pracodawca ma obowiązek ukarać sprawcę mobbingu, np. przenosząc go na inne stanowisko, obniżając mu pensję, pozbawiając go premii, a nawet pociągając do odpowiedzialność materialnej za wyrządzoną szkodę.