Kiedy powstała Bogurodzica?

„Bogurodzica” to utwór uznawany powszechnie za najdawniejszą polską pieśń religijną, którego powstanie datuje się na XIII-XIV w.

„Bogurodzica” należy do nurtu poezji melicznej (śpiewanej). Jej pierwotny tekst składał się dwóch strof, zakończonych formułą modlitewną „Kyrie Eleison”, napisanych najprawdopodobniej na początku XIII w. Kolejne cztery zwrotki, zwane wielkanocnymi, powstały przypuszczalnie w XIV w., natomiast ostatnia część (pasyjna) obejmuje dziewięć strof, pochodzących z II połowy XIV w. lub z początku XV w.

UWAGA: Kanoniczna wersja „Bogurodzicy” zawiera piętnaście strof (ostatnia brzmi: „Amen tako Bog daj, Bychom szli szwyćcy w raj”), niemniej jednak można spotkać również wersje poszerzone o kolejne, dopisane w XVI wieku zwrotki o charakterze okolicznościowo-modlitewnym .

Pierwotny tekst pieśni, tj. jej dwie pierwsze strofy, pełniły rolę dodatku do istniejącego już tekstu liturgicznego. Tego typu wstawki do melodii chorałowej nazywa się tropami.

Warto jednak zaznaczyć, że „Bogurodzica” była wykonywana nie tylko podczas mszy świętej w kościele, ale również w czasie ważnych wydarzeń państwowych. Zgodnie z relacją Jana Długosza to właśnie „Bogurodzicę” odśpiewali żołnierze przed stoczeniem zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. Pieśń ta towarzyszyła również koronacjom władców z dynastii Jagiellonów w XV w. Można zatem powiedzieć, że pełniła rolę hymnu państwowego (narodowego), chociaż oficjalnie nigdy nim nie została.

Najstarsze zapisy Bogurodzicy pochodzą z początku XV w. – należą do nich: przekaz kcyński (obejmuje dwie strofy, zawiera nuty, powstał ok. 1408 r.) oraz rękopis krakowski (zawiera wyłącznie tekst; powstał w 1408 r.). Obecnie oba manuskrypty znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej.