Kiedy powstał buddyzm?

Siddhartha Gautama, uważany za założyciela buddyzmu, urodził się około 560 r. p.n.e. we wsi Lumbini (obecne tereny Nepalu). Przyszedł na świat w rodzinie królewskiej, stąd też dorastał otoczony luksusami i przepychem. Jak głosi legenda, zdecydował się jednak porzucić to beztroskie, wystawne życie po tym, jak podczas spaceru zobaczył czterech ludzi: człowieka starego, chorego, zmarłego oraz żebrzącego ascetę. Ich widok stał się dla Siddharthy impulsem do pozostawienia rodziny oraz całego bogactwa, opuszczenia pałacu i wyruszenia w podróż w poszukiwaniu prawdy. Wydarzenie to tradycja buddyjska nazywa Wielkim Odejściem.

Przez następne kilka lat Siddhartha medytował, oddawał się surowym umartwieniom i innym praktykom ascetycznym oraz pobierał nauki u napotkanych nauczycieli. Niemniej pomimo trudów i zaangażowania, nie zdołał uwolnić się od cierpienia. W końcu pewnego dnia usiadł pod wielkim drewem figowym w miejscowości Bodh Gaja i postanowił nie wstawać, dopóki nie zdobędzie duchowego oświecenia. Po 7 tygodniach medytacji udało mu się wreszcie osiągnąć cel –poznał swoje poprzednie wcielenia, tajemnicę cierpienia oraz drogę do wyzwolenia, stając się tym samym Buddą, czyli Oświeconym. Miało to miejsce ok. 525 r. p. n.e.

UWAGA: słowo „Budda” pisane wielką literą oznacza Siddharthę Gautamę, natomiast pisane małą literą – „budda” – odnosi się do każdego innego „Przebudzonego”  (sankr. buddha to „przebudzony, oświecony”).  Z kolei przydomek „Siakjamuni” dotyczy rodu, z którego wywodził się Budda, czyli z rodu Śakjów.

Siedem tygodni po osiągnięciu oświecenia, czyli nirwany, Budda Siakjamuni w swoim pierwszym wygłoszonym kazaniu, znanym jako „Kazanie o Wprawieniu w Ruch Koła Dharmy” (Dharmaćakraprawartana sutra), przedstawił Cztery Szlachetne Prawdy, które stanowią podstawę buddyzmu. Należą do nich kolejno:

I. Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu według której życie ludzkie jest cierpieniem (dukkha);

II. Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia mówiąca, że źródłem cierpienia jest pragnienie, które jest przyczyną powtórnych narodzin;

III. Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia głosi, że cierpienie ustanie dopiero po wyzwoleniu się ze wszystkich pragnień;

IV. Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia:  zgodnie z Czwartą Prawdą ustanie cierpienia, a zatem i wyzwolenie z kręgu narodzin i śmierci, można osiągnąć poprzez podążanie tzw. Ośmioraką Ścieżką, na którą – zgodnie z nazwą – składa się osiem elementów: prawidłowy pogląd, prawidłowa intencja, prawidłowa mowa, prawidłowe działanie, prawidłowy sposób życia, prawidłowy wysiłek, prawidłowa uwaga, prawidłowe skupienie.

Ciekawostka: symbolami religii/filozofii buddyjskiej są m.in.: Koło Dharmy (symbolizujące sansarę, czyli cykl narodzin i śmierci), kwiat lotosu (z trzema łodygami symbolizuje trzy cnoty buddyjskie, którymi są: mądrość, moralność oraz skupienie), a także swastyka (w Azji funkcjonująca jako symbol pomyślności).

Przez kolejne 45 lat po osiągnięciu nirwany Budda Śakjamuni prowadził działalność kaznodziejską, podróżując po północnych Indiach i pozyskując kolejnych wyznawców. Zmarł, czy też jak powiedzieliby buddyści: wszedł w stan ostatecznej nirwany (parinirwany), około 480 r. p.n.e. w miejscowości Kuśinagara. Nie zostawił po sobie żadnych pism – sutry, które zawierają nauki i wykłady Buddy, zostały spisane przez uczniów już po jego śmierci.

Uwaga: buddyzm nazywany jest religią nonteistyczną, gdyż zgodnie z jego założeniami wiara bądź niewiara w bogów nie ma znaczenia wobec samodzielnej drogi człowieka do osiągnięcia stanu nirwany, a więc i wyzwolenia się z cyklu narodzin i śmierci (samsary). 

Podobnie jak chrześcijaństwa, tak i buddyzm uległ na przestrzeni wieków podziałom. Współcześnie wyróżnia się dwa główne jego odłamy: theravadę („naukę, szkołę starszych”) oraz mahajanę („wielki wóz”). Jedną z gałęzi mahajany jest natomiast wadżrajana, czyli tzw. buddyzm Diamentowej Drogi.

Obecnie buddyzm jest dominującą religią/systemem filozoficznym w kilku krajach azjatyckich m.in.: w Tajlandii, w Kambodży, w Laosie, w Bhutanie i w Sri Lance. Ponadto wielu buddystów można również spotkać w Indonezji, w Wietnamie, w Malezji bądź w Japonii. 

Z kolei w latach 60-tych XX w. buddyzm stał się bardzo popularny na Zachodzie. Do Polski dotarł dekadę później – w latach 70-tych. Współcześnie na terenie naszego kraju działa kilkanaście buddyjskich ugrupowań .